Snelheid maakt slachtoffers en de nasleep kan lang duren.

.

.

Liever luisteren? Klik op de knop onderaan de tekst.

Ergens in onze familiegeschiedenis ligt een drama verscholen dat direct te maken heeft met het thema van mijn nieuwe boek: “De heilige traagheid der dingen”.
Weer thuis in mijn hangmat laat ik de afgelopen dagen door me heen gaan. We vierden kerst bij onze pa, in het ouderlijk huis. In 1969 zijn we er gaan wonen en nog altijd keren we er terug. Mijn vader is nu 96. Ik ben 60 en woon nu bijna vijf jaar in Friesland. Als ik naar buiten kijk, is het koud en mistig, mistig, net als op die ene dag, waarover mijn pa vertelde. Het was onverwacht dat het verhaal naar boven kwam. En toch is het eigenlijk vanzelfsprekend. Als je de grens van je leven nadert komen zulke zaken glashelder omhoog met steeds meer details. Juist dat, wat altijd in stilzwijgen was gehuld.
Het is de tweede kerstdag. De kamer zit vol. We hebben het over techniek. Het gesprek heeft zich in twee kampen verdeeld, het ene is voor steeds verdere innovatie, het andere hecht waarde aan wat is en wat nooit stuk gaat. “Met goed onderhoud gaan oude machines langer mee dan jij leeft” zegt de een en ik ben het er mee eens. Waarop de ander zegt:”Die innovatie is niet voor niets: het is steeds verfijnder, er zijn steeds meer mogelijkheden. Ook al moeten de grondstoffen overal vandaan komen, het is niet voor niets. En dat werk met die kolen was toch ook niks gedaan. Je zal maar stoker zijn en de hele dag kolen moeten scheppen.” Dat is ook wel weer zo denk ik dan en even weet ik niet wat ik moet zeggen.

Precies op dat moment reageert mijn vader: “Maar die dag was het een diesel!” Even weet ik niet waar hij het over heeft. Dan vertelt hij opnieuw het verhaal. We kenden het. Het was een gegeven, grootvader verdween uit het leven van mijn pa toen hij nog maar een jochie was. Verder hoorden we er zelden iets over, niet van mijn pa, niet van zijn broers en zussen. Nu mijn pa de honderd nadert, komt het gedetailleerder dan ooit naar boven.|
Het was een onbewaakte spoorwegovergang. Ze waren met zijn tweeën, vader en zoon. De vader, mijn grootvader dus, was molenaar en had als een van de weinigen een auto. Een dikke mist omhulde het land en het spoor was onzichtbaar. De zoon, mijn vaders broer, stapte uit om te luisteren of er iets aan kwam. Hij legde zijn oor op het spoor, luisterde zorgvuldig, stond weer op en wenkte. Mijn grootvader startte en wilde het spoor overgaan. En toen hield de wereld even op met draaien. De trein kwam snel, veel sneller dan verwacht, schepte de auto , vermorzelde het staal. Was er teveel tijd overheen gegaan, tussen het luisteren, teruglopen en het starten van de wagen? Mijn pa liep net naar school, passeerde de volgende spoorwegovergang toen hij verderop drukte zag. Een stilstaande trein, mannen die heen en weer liepen. Iemand noemde de naam van Mulligen. Toen wist hij het. Hij liep uit gewoonte verder naar school, en werd toen weer teruggestuurd. “Ga maar naar met je vriendje naar zijn huis”, zeiden ze. We luisteren aandachtig naar de stilte die valt. Dan komen de vragen. Hoe kon dit gebeuren? Mijn vader kijkt in gedachten voor zich uit. “Het was een diesel!” roept hij dan, “Die diesels waren veel sneller, ze waren nieuw, we kenden ze nog niet!”

(De eerste dieseltrein kwam in 1934 in Nederland. Dit ongeluk vond plaats in 1938 op het Drentse platteland.)

Ik heb altijd gedacht een autonoom mens te zijn. Maar toch, kunnen ervaringen van voorouders nog steeds invloed hebben op mijn bewustzijn? Misschien zijn het juist die onuitgesproken verhalen die tegelijkertijd overal doorheen vervlochten zijn. Nu woon ik hier, op de Swetteblom en doe alles op de fiets. Geen snelle fiets met accu, waarbij je een helm op moet om geen hersenschudding op te lopen. Het liefst zie ik iedereen op zijn of haar dooie akkertje voorbijkomen. Maar alles gaat steeds sneller. Elke keer moeten er nieuwe maatregelen worden genomen om onszelf tegen die noodvaart te beschermen. Het is niet voor niets dat mijn wielen stil staan. “De heilige traagheid der dingen” is de titel van mijn nieuwe boek, en vindt zijn weg met telkens nieuwe verbanden.

Wonderlijk.

.

.