bomen – Alowieke

Groeien buiten de geul

Gepubliceerd op december 8, 2020december 23, 2020 door alowieke10 reacties

Luister hier naar het voorgelezen verhaal van acht minuten.

Ik ben een geul aan het graven. Een hele lange, van wel vijfentwintig meter. Het is naast de wilgenhaag, vlak langs het pad, dat door de dorpelingen “Jochums Reed“ wordt genoemd. Het is een onverharde weg vol kuilen van twee kilometer. Elke dag fietst boer Jochum naar de brievenbus, twee kilometer heen, en twee terug. Ik zie iedereen komen en gaan, terwijl ik hier bezig ben.
Ik zet de spade rechtop in de klei en kijk om me heen. De jonge wilgen zijn kaal op een enkeling na, met donkere, vochtige stammen. Tussen de bomen door kijk ik naar het onverharde pad. Er komt iemand aangelopen. Het is de vrouw met de witte hond. Er zijn wel meer mensen zoals zij, die door de weilanden lopen. Als je over het erf van de boerderij gaat, kan je aan de andere kant, via het betonpad weer terug.
„Ga je een kabel leggen?“ vraagt de jonge vrouw. Ik doe een paar stappen naar haar toe. „”Nee, er komt een tweede bomenrij. Boer Jochum wil hier een donker speelpaadje voor kinderen. We denken aan hazelaars, elzen en lijsterbes.“ Ze lacht, „Dat is een goed idee!“ en loopt weer verder.
Ik pak de spade, kies de plek waar ik ga steken en zet mijn volle gewicht op de steel. De grond is niet hard, maar ook niet zacht. Een beetje als oude kaas. Ik heb mijn blauwe klompen aan. Dat is handig. Ik trap met mijn voet hard op de spa. Mijn harde klomp dient als heimachine. Een beetje wrikken en wiebelen en tegelijkertijd heien. Dat werkt het beste. Ik ga er helemaal in op. Een roze wriemeltje komt uit de losgewoelde aarde zetten. Ik trek het los. en stop de kleine worm onder een grote omgekeerde graspol, bij de andere wormen.

Na de vrouw met de witte hond komen er nog vier anderen langs. We praten. Het gaat over zijn waar je bent. Allevier de mensen hebben besloten om van hun eigen plek wat moois te maken. Alle vier hebben ze een periode van onrust achter de rug en zijn hier echt aan toe. Werken aan je eigen tuin, het planten van wilde struiken en fruit, een groentetuin, het werken aan een plek voor een tiny house. Ik sta versteld over wat er broeit. En dan blijkt er ook nog vlakbij een permacultuurtuin te zijn bij een jonge boer. Daar wist ik niets van! Hij verkoopt heerlijke groente en het is maar zes kilometer. Alles waar we al zolang over praten lijkt steeds dichterbij te komen. We weten het al zo lang. De ketens moeten korter. De banden moeten worden aangehaald. Liefde voor je woonerf, vertrouwen in de buren. Kromme komkommers van het seizoen, en geen sjacherijnig geplastificeerd groen staafje, dat voor het stapelgemak niet meer krom mag zijn. Wat kronkelen wil, krijgt weer een kans. Stap voor stap.

De laatste vrouw staat naast me. „Wat mooi dat je dit zegt,“ zegt ze „Ik ervaar precies hetzelfde. Al die plannen, al dat heen en weer gedoe! Ik hoef niet alles van te voren te weten. Het hoeft niet precies te passen. Ik begin gewoon. Ik ga weer wilde bomen en struiken in mijn tuin zetten. Ik ga genieten en kijken wat er gebeurt. Dank je!”
Ik zie haar langzaam verdwijnen in de mistige horizon. Dan graaf ik verder. Ik heb iets ontdekt. Ik maak hoeken in de geul, zodat de wand niet recht loopt, maar onregelmatige inhammen krijgt. De wortels worden zo uitgedaagd om ook de geul uit te groeien. Anders zijn ze geneigd om daarbinnen te blijven hangen!
Opeens gaat er mij een licht op. Met mensen is het immers net zo! Alles wat er nu gebeurt zegt het. Het is tijd om onze oude geul uit te groeien. Om te kijken op een hoek waar je nooit kwam. Zonder grote doelen. Alleen maar een schep in de hand, of een bezem. Of een stoepkrijtje of wat dan ook. Iets simpels doen wat je nooit doet, op een plek waar je wel kwam, maar die je nooit goed bekeken hebt. Misschien is het wel voor je eigen deur, in je eigen straat, waar je altijd doorheen bent gereden, keihard. En al doende, zonder grote doelen, vind je daar misschien wel iets, waarnaar je altijd al op zoek was. Dichterbij dan je ooit had kunnen denken. Het begint bij het groeien buiten de geul. Vlak voor je eigen deur.

Het voelen en het zien krioelen

Gepubliceerd op september 24, 2019september 26, 2019 door alowieke6 reacties

Luister hier naar het gesproken verhaal van 12 minuten.

Na een reis is er de behoefte thuis te komen. Op zo’n moment voel ik me verloren op een plek waar ik niets hoef te doen en waar ik geen deel van uitmaak, hoe mooi het ook is. Hoe blij ben je dan met een uitnodiging!

De afgelopen week ben ik goed uitgerust van de lange reis en ik ben begonnen aan het boek. Het schrijven gaat goed, de titel is er:

“Een tocht langs kantelende wegen.“

Alles zit mee, de camping waar ik sta is mooi en verzorgd, de plek waar ik sta is ruim en zonnig en ik kan hier nog een tijdje blijven staan. Achter de bomen is een sloot, met een houten bruggetje erover, dat doorloopt in een pad. Elke dag loop ik het hele pad af, door het gras, naar het ruige natuurgebied. Het is er vol meertjes, die volledig omgeven zijn door riet en er zijn watervogels die je wel hoort, maar niet ziet. En ‘s avonds bij schemering, hoor ik de ganzen die terugvliegen naar hun slaapplaats, naar het ruime water tussen de rietkragen. Tenminste, dat denk ik. Ik hoor ze, maar weet niet waar ze neerstrijken. In het donker zijn alle geluiden zo duidelijk. Ik hoor het water stromen in de sloot, misschien is het een afwatering naar het lagerliggende natuurgebied. Alles is mooi. Maar ondanks al die mooie dingen voel ik me triest. Ik mis iets, iets waar ik nu een sterke behoefte aan heb.

De volgende ochtend weet ik het. Ik moet een begin maken, een soort doop, dat ik er ben, hier, op deze bodem. Het is tijd voor een ijskoud begin, in het meertje. Ik ben er al een paar keer naar toe gelopen en heb een piepklein zandstrandje gezien, precies groot genoeg om het water in te gaan, tussen de rietstengels door. De nachten zijn helder en koud en het water is flink afgekoeld, de afgelopen dagen. Ik kleed me warm aan en pak een handdoek. Het is een eindje lopen naar het meer. Als ik er aankom kleed ik me snel uit en plons er in mijn blootje in. Ik voel het witte zand onder mijn voeten, het loopt steil af en wordt snel dieper. Het water is nog kouder dan ik dacht en een korte onderdompeling is genoeg. Ik droog me goed af om niet teveel af te koelen, want de wind waait en er is geen zon. Mijn huid tintelt.

In mijn huisje aangekomen, trek ik het achterste vloerluik open, dat ik zelden openmaak. Eronder ligt mijn tuingereedschap. Het doet me goed alles weer terug te zien, na al die tijd onderweg zijn. Ik pak de snoeizaag, hij is nog steeds mooi scherp. Met de zaag in de hand fiets ik even later naar het huis verderop, waar mijn vriendin Annemarie woont. Daar vind ik mijn plek deze winter, haar erf wordt nu mijn thuis en ik verheug me er op.

Het huis is leeg en verlaten, Annemarie is er niet. Ik zet mijn fiets tegen de gevel en ga mijn gang, we hebben alles doorgesproken en ik heb nog een paar creatieve ideeën. De esdoorn heeft takken tot op de grond. Hij hangt een heel eind over de oprit heen en zo kan ik er niet langs, met mijn wandelhuisje, niet als ik helemaal in het hoekje moet staan. Ik zaag een paar kleine takjes af om ruimte te maken, zodat ik kan klimmen. De grote takken laat ik nog even zitten, want ik moet eerst de hoogste doen. Het is een mooie klimboom. Mijn voeten weten precies waar ze steun kunnen vinden en ik geniet ervan om weer te klauteren. Elke keer als ik het doe, is het alsof ik nooit anders heb gedaan.

In korte tijd is de esdoorn een flink eind opgekroond en er ligt een hele berg groene takken op de grond. Een paar stompjes heb ik laten zitten, zodat je nog steeds in de boom kan klimmen. Maar ik ben nog niet klaar. Op de plek waar mijn huisje moet staan, ligt een berg stenen. Ik til ze één voor één op en leg ze een meter verder weer neer, in vorm van een slingermuurtje. Een boze mier bijt in mijn vinger. Ik zie het opgestapelde zand tussen de stenen en de opengelegde gangen van een mierennest. De mieren rennen dwars door elkaar heen druk communicerend in een taal die ik nooit zal kennen. “Sorry, maar jullie moeten nu echt gaan verhuizen,” zeg ik “Het is niet ver weg.” Ze horen me toch niet, maar ik heb het in elk geval gezegd.

Ik voel het gewicht van de stenen. Ik kijk naar de holtes en de gaten die er in zitten, vol duizendpoten, pissebedden en spinnetjes. Een dikke worm ligt naakt onder de droge lucht en ik stop hem weer onder dezelfde steen waar hij zat, maar dan een stukje verderop. Nu de onderste takken van de esdoorn eraf zijn, kun je goed zien wat er onder groeit. Een meter naast de stam groeit een kleine eikenboom op. Verwonderd kijk ik naar het kleine boompje, hoe komt dat daar toch, er is hier vlakbij toch geen andere eikenboom? Die staan pas een heel eind verder. Altijd is er die opeenvolging van groeiende planten en bomen, na de wilgen, de elsen en de esdoorns, komen de eiken, de kastanjes en de beuken. Successie, noemen ze dat. Maar ook al is dat alles wetenschappelijk bekend, ik ben elke keer verbaasd, als ik het zie gebeuren. Met vuile vingers kijk ik toe en ik voel me weer gelukkig.

Ik hoef geen riante plek, waar ik niets meer aan hoef te doen. Mijn handen willen voelen en wroeten, mijn ogen willen het leven zien krioelen. Dan voel ik dat ik besta.

“Een tocht langs kantelende wegen”

Ik duw tegen de elektromover, die mijn wandelhuisje trekt. Hij rolt steeds de weg af. Mijn wielen rollen verder en verder, over kantelende wegen, die de toenemende snelheid van ons verkeer in balans moeten houden. Op scheve voet, al duwend, houd ik mijn treintje op de juiste helft van de weg. Maar de kantelingen gaan verder dan de weg alleen, de tijd raast door als een op hol geslagen vliegwiel en het levenspad van vele mensen staat nu op kantelen. Op mijn reis praat ik met voorbijgangers en soms blijf ik langer staan, om de verhalen verder uit te diepen en om me heen te kijken. Waar komen we uit? De keus is aan ons.

Mijn boek is een mengeling van gedachten en gebeurtenissen. Ik vertel hoe ik zelf in het leven sta, mijn dromen en wat er volgens mij gebeuren moet. Tijdens mijn reis vertel ik verhalen van anderen, hun dromen, worstelingen, hun overwinningen en tegenvallers. Ik illustreer mijn boek met passende tekeningen uit mijn blogs en maak nieuwe, waar dat nodig is.

Crisis betekent kans. Dit is een tijd van crises, in het persoonlijke vlak en op maatschappelijk vlak. En mijn verhaal is met alles vervlochten. Dit is wat we nu nodig hebben, persoonlijke verhalen en openheid daarin, zodat we onszelf er in kunnen herkennen. Iedereen weet dat veel geld niet gelukkig maakt, dat vrienden belangrijker zijn dan spullen, dat je gelukkiger bent als je de tijd neemt voor wat je echt belangrijk vindt, dan wanneer je haastig het ene na het andere doel wilt bereiken. Maar hoe doe je dat? We kunnen leren van elkaar, alle verhalen bij elkaar kunnen ons laten zien wat werkt en wat niet werkt. Het laat ons zien hoe afscheid van dierbare dingen en ingesleten gewoontes onze blik scherper maakt voor wat er nog meer op de wereld is. Het biedt nieuwe mogelijkheden, waar we nooit weet van hadden.

Daarom publiceer ik dit boek.

Als je interesse hebt in het boek, klik hier om je mailadres in te vullen.

Een paspoort voor vergeten wegen

Gepubliceerd op mei 20, 2019mei 27, 2019 door alowieke2 reacties

.

Groene ruimte is een gedicht dat we samen schrijven, regel voor regel.

Tussen vierkante gemaaide weides groeit een oase. Het weelderige eiland van groene bomen doet de vierkante weides nog kaler lijken. Het ziet er uit als een exotische plek. Maar eigenlijk laat het zien hoe het overal zou kunnen zijn. “Ecocamping de Swetteblom.”

Nederland is een blokkendoos. Veel is vierkant en drie keer omgedraaid. Al sinds de Middeleeuwen heeft elke vierkante meter een bestemmingsplan. Nut en ratio krijgen alle kans en strippen het landschap voor een enorme knipseldoos aan belangen. Gelukkig zijn er nog altijd plekken om het hart te laten ademen. Camping de Swetteblom is zo’n plek en heeft terecht deze naam gekregen. De meidoorns geuren en geven het groen een witte waas, weerspiegeld in het water. Het fluitekruid maakt van het land een gesluierde bruid die het lentelicht kust. Het laat zien hoe het overal kan zijn.

Vorig jaar zette ik mijn huisje neer op Frijlan, waar ik was uitgenodigd om een tijdje te komen wonen. Het is een kwartier fietsen vanaf de Swetteblom en het is vier keer zo klein als het land van Jochum. Maar al is het aantal vierkante meters een stuk minder, het is een ambitieus project; natuur, cultuur, nieuwe technieken, scholing en dan ook nog eenvoudig leven… De hoeveelheid doelen is verpletterend. Toen ik het hoorde, klonk het helemaal geweldig en ik vond het een eer dat ik mee kon doen. Ik heb er veel van geleerd. En vooral dat het niet bij me past. Ik kan geen uitvoerder zijn van reeds uitgewerkte plannen van een ander. Er zit voor mij geen muziek in.
Ik kies zelf waaraan ik werk in samenwerking met de ander. Ik woon klein, zodat ik mijn aandacht heel kan houden. Het bouwen van mijn Wandelhuisje was een immens project en drie jaar lang maakte ik in mijn eentje ingewikkelde prioriteitenlijstjes. Nu is mijn agenda vrijwel leeg. En dat is niet voor niks. Ik ben waar ik ben. Op reis en ook weer niet, een nomade met een missie.

Ik kijk veel rond. Ik praat met boer Jochum, over de tuin, het hooiland en de bomen. Ik vraag naar zijn wensen, wat hij wil met het land en wat wij als gemeenschap daarin kunnen doen. Ik luister naar zijn ideeën over een dorpstuin in het dorp. “Daar helemaal?” vraag ik, “Zou het niet mooi zijn om onze eigen kruiden te kweken voor thee in de zithoek? Dan kunnen we plantjes uit wisselen met andere tuinen die wèl in het dorp zijn.” Jochum’s ogen lichten op en hij knikt voorzichtig. “Dat is ook een idee.” Met deze boodschap loop ik verder.

Ik ontmoet Mirre, die hier elke week een dag in haar bootje doorbrengt. Ik zie haar zitten tussen het riet, vlak naast de Swetteblom. Ze ziet mij ook en loopt over de smalle loopplank naar me toe om te praten. “Jij wil nieuwe energie brengen in deze plek hè? Ik wil graag met je meedoen!” Ze is zo enthousiast, dat ze meteen een vaste tijd wil afspreken om samen een begin te maken. Twee uur per week, op zaterdag.
Mirre, die al zoveel zorg heeft aan haar gehandicapte man, ze is de eerste die concrete plannen maakt. Het ontroert me, dat juist zij het is die met mij het voortouw neemt.
Samen nemen we een hele middag de tijd om te struinen. We lopen langs de oude boerderij en langs de kleine, uitgeplante boompjes. In vier kerspruimen zitten veel beestjes die kleine blaadjes opvreten. Ze staan niet goed. We moeten ze maar verplanten, in de herfst. En zo gaan we verder. We fantaseren over een wandelpad, met kruiden en bloemen erlangs.
Geïnspireerd vertel ik over deze ontmoeting aan Berry en Hillegonda. Berry heeft straks stekjes van vergeten groenten. Ze zijn op landgoed Oranjewoud bezig met een groentetuin maar hebben veel last van de herten. Ze zoeken een oplossing. Terwijl ik verder loop, bedenk ik me dat ik best had kunnen vragen of ik een keer mee mag.
Aan de andere kant van de schuur staat Maria bij de kraan. Ze luistert met schitterende ogen. “Laten we klein beginnen, op vergeten plekjes”, zegt ze, “Vergeten groenten op vergeten plekjes.” Rond en rond ga ik, pratend met wie wil en iedereen voegt er het zijne aan toe. Zo ontstaat er een gemeenschappelijk beeld van wat we voor ons zien. Ik zie boer Jochum in de stal bezig en vertel hem alles. Hij luistert met een glimlach.

Alleen zo, rondcirkelend in ontspannen tijd en ruimte, alleen zo kan ik het nuttige de poëzie meegeven die de dingen levend maakt. De ruimte is een gedicht, dat we samen deschrijven, regel voor regel. Zo ga ik rond, aandachtig, soms tergend langzaam met lange wachttijden, dan weer sneller. In steeds grotere cirkels teken ik de woorden die ik hoor en de woorden vormen een paspoort. Een paspoort voor de wegen die ik mag bewandelen.

DE BOOMPJES

Met de geplante bomen gaat het keigoed, hier op de Swetteblom. Slechts 4 van de 45 zien er iets minder goed uit. En er zijn seringen die al 70 centimeter zijn gegroeid! En dat alles door de goeie start met Biohaag, vorig jaar. De supergezonde bomenvoeding met micchorizae, waardoor er schitterende wortels aan zijn gegroeid. (Te koop bij info@webshopdetuin.nl. Ik kocht een tien kilozak voor 350 boompjes voor 33 euro incl verzenden.)

MYCCHORIZAE, de SCHIMMELS

Dit is, in principe, hoe het werkt: planten produceren koolhydraten door middel van fotosynthese, maar niet alleen voor zichzelf. Ze geven een deel van hun koolstofsuikers af in de grond, waardoor de bacteriën en schimmels te eten krijgen. De bacteriën verdringen zich rond de wortelzone en de schimmels vormen enorme netwerken van in elkaar grijpende strengen die de ene plant vaak met de andere verbinden. De bacteriën zetten stikstof en andere voedingsstoffen om in vormen die de planten kunnen gebruiken, vaak door verslonden te worden door andere microben.

Endomycorrhiza-schimmels vormen met elkaar de uitgestrekte groei van het mycellium, dat contact heeft met de wortelhuid, maar dat veel verder reikt in de bodem. Ze vormen ook miljoenen vesikels en arbuskels daarin kan de plant of boom veel voeding en water opslaan.

De schimmelstrengen, het mycelium, verhogen effectief de wortelmassa van zijn waardplant tot wel duizend keer en transporteren een schare goeden naar de waardplanten, waaronder fosfor, koper, calcium en zink. Er zijn ook aanwijzingen dat bomen dit netwerk gebruiken om signalen naar elkaar te sturen als er bijvoorbeeld bladetende plaagdieren zijn aangekomen.

In zijn Ted Talk verwees mycoloog Paul Stamets naar het mycelium als ‘natuurlijk internet van de aarde’.

Bronnen: Wikipedia en deze link van Washington Post.

Alle kruinen geworteld en geplant!

Gepubliceerd op april 2, 2019april 3, 2019 door alowieke2 reacties

Bomen horen bij mensen. Mensen houden van hun bomen en bossen. Dat ontroert me. Toch wordt er nu in Nederland ongeveer vijf keer zoveel gekapt als er wordt geplant. Daarom begon ik dit project. Bomen doen zoveel! Bezoek een oud bos en laat de vruchtbare grond eens door je handen gaan. Voel hoe vochtig die is. Kijk naar de bloesems, naar het feest van bijen en insecten. Luister naar het gehamer van de specht en kijk naar de gaten in een dode bast, vol met kleine beestjes. In het bos is het koeler, het is er heerlijk op warme dagen. Bomen zorgen voor meer evenwicht in het neerslagpatroon. Balans in het weer en een stabieler klimaat, ik zie het als een oogst die voortkomt uit een gezonde wereld, waarin de mensen bescheiden en respectvol zijn. Een wereld waar het goed toeven is voor alles wat leeft. Daarvoor hoef ik niet te rekenen met emissies. Als het goed is, is het goed. En ik doe er mijn best voor.

Sommigen zouden er wakker van liggen. Driehonderdvijftig bomen die ergens een plek moeten krijgen. Hoe krijg je dat in hemelsnaam voor elkaar?! Ik had ze, ik was er vol enthousiasme aan begonnen. Vanaf mijn zestiende wilde ik al bomen planten en dit was het moment. Een jaar lang heb ik ze verzorgd. Ik bleef er voor thuis, bij mijn kleine wooncocon op Frijlân, tijdens vele weken van hitte. Een deel van de boompjes werd in november uitgeplant rond de boerderij. Maar toen de winter kwam, stond er nog steeds een grote verzameling potten bij elkaar, tegen de muur met de koude wind in de takken. De hele bomengemeenschap stond te wachten op het moment van de aanplant, stond te wachten op ruimte!

Het is de laatste dag van maart. Ik sta achter een kraam. We zijn bij een bioboerderij en het hele erf is schoongemaakt en opgeruimd voor deze biodiversiteitsmarkt. Naast mij zitten twee vrouwen van het Bijenflinterlint. Het is er druk. Ze geven kleine zakjes met zaad weg. Dat doen ze al jaren. Lichtelijk geïrriteerd kijken ze naar de grote bakken, die onder de kraam staan. Dat hebben ze nog nooit meegemaakt. De inhoud is ven mij. Er liggen boompjes in.

Wat moet dat daar? Ik zie ze denken. Ik glimlach om hun onbegrip en leg het uit. “Deze bomen zijn ook voor bijen! Je moet het eens zien, wanneer een heel bijenvolk de bloesems bezoekt. Dan ben je helemaal verkocht,” zeg ik vol vuur. De vrouwen knikken. Nu snappen ze het. Ik krijg een mierzoet kwarkbroodje en bedank ze hartelijk.
De boompjes steken een beetje uit. Ik probeer ze terug te duwen maar het helpt niet. Af en toe kruip ik onder de tafel om een boompje te pakken. De wortels zijn in natte kranten gewikkeld en erover heen ligt nat zwart zand. Mijn nagels zijn ook zwart.

Er lopen twee mensen tussen de bezoekers, een lange jonge vent en een oudere vrouw. Ik herken de man. Hij is van Living Lab, een Friese organisatie die zich bezig houdt met diversiteit en natuurinclusieve landbouw.
Opeens hoor ik een vrouwenstem. “Zij geeft boompjes weg!” Het is dezelfde vrouw. Ze wijst enthousiast naar me en kijkt hem aan. “O ja? Wat voor boompjes,” vraagt hij. De man is levendig geïnteresseerd. Ik vertel hem dat het kerspruimen zijn, Prunus Cerasifera. “En je moet eens zien wat een enorme wortelkluit er aan zit!” Trots laat ik de lange baarden zien die onder de wortels hangen. “Ik kwam een ervaren tuinman tegen, die had dit nog nooit gezien. Ik heb ze voeding gegeven met micchorizae’s.”
Stralend geef ik hem drie boompjes. Hij pakt ze dankbaar aan en herhaalt mijn woorden als een eurekakreet.
“Voeding met micchorizae! Geweldig!!!”

Hiep hiep hoera. Iets weggeven zonder eigenbelang is goud waard. Soms kan oprecht gemeend enthousiasme meer doen dan een heel jaar werk. Dat heb ik eerder meegemaakt. Informatie die op die manier wordt gedeeld, is van een heel ander kaliber. Maar je weet het vaak niet, wat woorden doen. Ze gaan hun eigen weg. Ik duim voor het allerbeste!

DE BOMEN

In de potten zat blaadjescompost uit Brabant en toevoeging van Biohaag met micchorizae’s. Micchorizae’s zijn schimmels. Ze hechten zich aan de wortels van de boom en zorgen dat die mineralen op kan nemen die anders onbereikbaar zouden zijn. Ze geven de wortelgroei een enorme boost en dat maakt de boom veel meer bestand tegen de lange periodes van droogte, die er steeds vaker zijn. Als de boom zijn blaadjes laat vallen geeft hij de overgebleven suikers aan de schimmels, die op dat moment vruchten leveren voor de voortplanting, de paddestoelen.

Winterlinde, na een jaar in de pot met nog drie boompjes. Toen ik ze kocht bestond de wortel alleen uit een enkele kale stengel.

Alle bomen zijn gekozen om hun bloesems voor insecten en omdat ze voedsel bieden voor de mens. De meidoorn zorgt als boom voor perfect beschermde nestelplekken, door dichte groei en doorns. Bomen en struiken zorgen voor beschutting, langs kale vlaktes van ons land, die steeds groter en talrijker worden.

Dit zijn de soorten die ik had.

Meidoorn: Bloeit in mei, fijn voor insecten. Jonge blaadjes voor salades. Bloesems voor thee en siroop. Het ruikt naar bitterkoekjes of amandelen. Goed voor het hart. Bessen zijn melig, maar lekkerder na de eerste vorst.

Wilde Kerspruim: Bloeit uitbundig vóór de andere prunussen en trekt dan hele zwermen bijen aan, als die binnen 3 km te vinden zijn. Kleine rode of gele pruimpjes. Deze zijn geel. Heerlijk zoetzuur van binnen, het schilletje is iets dikker en zuurder dan de gecultiveerde soorten. Lekker uit de hand of voor jam. Ook een verrukking voor loslopende varkens en kippen, konijntjes en rondfladderende vogeltjes. Emmersvol vruchten! Vooral met wat mest erbij. Omdat hij sterk en wild is, wordt de onderstam gebruikt om gecultiveerde varianten op te enten.

Linde: Bloesems voor thee en voor bijen. De honing ervan is heerlijk. Bloeit aan het begin van de zomer, heerlijk op zwoele avonden. Als haag geplant kun je het steeds blijven snoeien, zo gaat je oogst gewoon door. Het jonge blad gebruik je als sla, de smaak is lichtfris.

Hazelaar: Bloeit van januari tot maart. Windbestuiver, maar ook bijen. Lekkere nootjes.

Sering: Komt oorspronkelijk van rotsachtige hellingen van de Balkan. Groeit snel en breeduit als een dichte massa. Wordt 3 tot 5 meter hoog. Bloeit in mei. De paarse bloemen trekken massaal insecten aan. Maar er blijft vast wat over voor ons als een traktatie. Want de bloesems zijn heerlijk in appelsap of witte wijn. Mooi voor speciaal bezoek, bij het ontbijt op een zonnige tuintafel!

Berk: Zoet vocht van de sapstroom, berkensap. Kan alleen in maart, als de sapstroom op gang komt. Zoek een oude boom met een jong takje. Snij het takje af en hang er een fles aan om de druppels op te vangen. Gebruik het met mate en met respect voor de boom. Goed voor de huid en de weerstand.

ALLE 350 BOMEN, WAAR KWAMEN ZE TERECHT?

IN TOTAAL HAD IK

50 hazelaars (geen uitval)
80 meidoorns (plus 120 uitval, kreeg ik er gratis bij)
55 kerspruim (plus 5 uitval)
67 seringen (geen uitval)
75 winterlindes (geen uitval)
5 berkjes (rechtstreeks uit Brabantse grond)
1 den (rechtstreeks uit Brabantse grond)

Frijlan kreeg:
24 hazelaars, 10 kerspruimen, 30 lindes, 30 seringen, 1 berkje

Ecocamping De Swetteblom van Jochum Rijpma kreeg:
16 seringen, 18 kerspruimen, 22 lindes

Bijenflinterlint van Marten de Boer en permacultuurtuin van Agaath en Ferry kregen:
19 seringen, 12 kerspruimen, 80 meidoorns, 33 lindes, 26 hazelaars, 4 berkjes.

Verspreid over Friesland kwamen terecht:
25 kerspruimen, 2 seringen en een dennetje. Ze zijn geplant op ongeveer 14 verschillende adressen.

Terug naar waterland

Gepubliceerd op augustus 7, 2018augustus 8, 2018 door alowieke2 reacties

Elke ochtend als ik wakker word denk ik aan water. Water in rivieren, water in vennen. Ik denk aan het water in mijn sloot. Als ik opsta ga ik meteen kijken hoe het ermee is. Het is nog maar een kleine poel. Als ik aan kom lopen hoor ik overal kleine plonsjes, van de kikkers die hier hun laatste toevluchtsoord vonden. Ik sta op het houten vlonder en zie dat het opnieuw is gezakt. Als het niet snel gaat regenen verdampt alles, ondanks de schaduw die ik heb gemaakt, door deze vlonders over de sloot heen te leggen. Gisteren heb ik het aangevuld. Ik had er 40 liter kraanwater voor nodig. Dat ga ik niet elke dag doen.
Zo is het nu overal in Europa. Ik denk aan jonge bomen die nog moeten groeien, aan schippers en laag water, aan de boeren die de helft van hun oogst mislopen. Wie had kunnen denken dat ook Nederland te kampen zou krijgen met droogte?

Ik kijk naar mijn poel, die hopelijk net op tijd wordt gered door regenval. Woensdag slaat het weer om, zeggen ze. Ik verlang naar die regen, de geur van natte grond, jonge dieren en jonge vogels die verbaasd rond spetteren in grote plassen, een vrolijke verkenning van de nieuwe natte wereld.

Ik verlang niet alleen naar een natte wereld, ik ben ook blij met de droogte. Nederland heeft geleerd om tegen het water te moeten vechten. Daarom hebben we nu een tekort. Alles is ingericht op het afvoeren ervan. Rivieren zijn gekanaliseerd, polders zijn droog gepompt. En nu hebben we spijt. Spijt dat we het water zo snel laten weglopen. Er worden plannen gesmeed om het water weer terug te krijgen, terug in de polders en in de bodem.

.
In het gebied rond Frijlân wordt ook gesproken over de terugkeer van het water. Wordt het grondwaterpeil straks weer omlaag gebracht in het voorjaar? Gaat het net als anders en voeren we het af via sloten en kanalen? Of houden we het water vast? Vroeger was hier overal water. Het was een nat en drassig land. Voor dit land is deze droogte vreemd..

Ik ben geboren in de NoordOostPolder. Ik zwom en kanoode in de Lemstervaart en speelde langs de sloot. Later werd ik rondvaartschipper en voer met mijn grote liefde door heel Nederland. Ik ging door rivieren en door sluizen. Ik liet me acht meter naar beneden schutten om mijn geboortedorp te bezoeken per boot. Ik keek naar de ontzagwekkende hoge natte wand boven mij, voor de sluisdeuren zich weer openden en de polder voor mij lag.

Ik hou van water en modder, mijn leven lang al. Daar heeft nooit iemand iets aan kunnen veranderen. Ik hoop al heel lang dat er veel meer aandacht komt voor waterreservoirs, die werken net zoals mijn kleine poel in de sloot, maar dan in het groot. Alles heeft het nodig, ons land wordt er mooier van! Met meer waterbuffers hebben we niet alleen zelf een reserve, maar ook planten en dieren van vroeger komen weer terug.
Laten we het water bij ons houden en koesteren. Laten onze kinderen weer met modder in de sloot spelen en geulen graven langs meren en kusten. Laat ze helpen met het zorgen voor de jonge bomen. Straks, als de jonge loten groot zijn, zullen de groene oases zorgen voor verkoeling en het zal verdamping tegengaan en zorgen voor een klimaat dat veel minder extreem is dan nu wordt voorspeld.

Laten we ons land weer mooi maken, het lage land aan de zee, met meanderende rivieren, meren en vennen. Dat is mijn droom, daarom werk ik zo hard. Daarom groef ik deze poel in de bodem van de sloot toen het water er nog ruimschoots in stond. Alleen al om te zien hoe machtig het is en hoe het werkt als het water zakt. En daarom plant ik straks vierhonderd bomen, om voor verkoeling te zorgen en aangename luwtes en om het vocht in de bodem vast te houden. Daarom vertel ik dit verhaal, in de hoop dat het elders wordt voortgezet, in ons natte landje aan de zee.

Alle tekeningen zijn van eigen hand. De tekeningen met tekst maakte ik in 1996, na één van onze reizen met de boot door Nederland.

Link naar Vroege Vogels: Grondwaterstand moet omhoog.

Groei maar!

Gepubliceerd op april 2, 2018april 4, 2018 door alowieke2 reacties

De tiende kruiwagen met aarde weegt zwaar van de regen. Ik loop van het boerenland terug naar de camping, waar de potten staan, de potten voor de kleine boompjes die vanochtend arriveerden in een grote zware doos. Wat is het toch fijn, dat ik deze compost mag gebruiken! “Pak maar van mij,” had de buurman gezegd, “Ik heb 40 kuub besteld, een beetje minder daar merk ik niks van. Pak maar.” “Is het stadscompost?” Had ik gevraagd, maar tevreden hoorde ik zijn antwoord. “Nee,nee, geen stadscompost. Andere, voor bomen en struiken.” Het was precies wat ik wilde.

Mijn haar hangt in natte slierten over mijn gezicht, wanneer ik buk en met blote handen de donkere compostaarde in de zoveelste pot stop. De bodem van de pot is helemaal bedekt en ik pak vijf boompjes uit de cementkuip, die ik met water heb gevuld. Kleine kerspruimen zijn het van meer dan een meter lang. Voorzichtig spreid ik de wortels uit en bedek ze onder een dikke deken van rulle aarde, ik vul de zwarte emmergrote pot tot vlak onder de rand.
Ik ga staan en recht mijn rug. Ik tel. Het is de honderdste pot.

Die avond lig ik in bed en luister naar de dichte motregen die tikt op mijn dak. Ik luister en kan de boompjes bijna horen, al die jonge scheuten, hoe ze lispelen met elkaar. “Groei maar boompjes”, fluister ik in het donker. “Weten jullie wel hoe bijzonder je bent? Jullie gaan naar Friesland! Jullie mogen de wind keren en bijen en vogels ontvangen in jullie takken en bloesems. Groei maar!” Ik spreek mijn wens uit over alle kleine meidoorns, seringen, lindes en de kerspruimen. Prachtige bloesems zullen jullie maken en de lucht zal vol zijn van levensgeuren.

De regen tikt op mijn dak. Zwijgend spreken de boompjes het antwoord van verlangen. Het antwoord van de lente, boom te worden, steeds meer boom. Ik zal ze helpen.

Dit filmpje gaat over de plek waar ik naar toe ga, met de boompjes. Frijlân is een leerplek in wording, in het open Friese land. En plek waar je eenvoudigweg naar toe getrokken wordt. Er wordt hard gewerkt, want het moet van een desolate plek tot een zelfvoorzienend ecoparadijsje worden omgetoverd, waar het voor mens en dier heerlijk toeven is. Een plek waar je je in je element kan zijn, als je wilt leren van de natuur.

Wat niet in het filmpje staat, is dat ook technisch geïnteresseerden straks kunnen zien hoe we bijvoorbeeld uit compost warm water maken. Er komen zonnepanelen en omdat het er altijd waait, is een windmolen wenselijk. Bovendien wordt het een plek vol cultuur, kunstenaars, dichters, verhalenvertellers, muzikanten zijn er allemaal van harte welkom.

Potten voor Friesland

Gepubliceerd op februari 20, 2018februari 21, 2018 door alowieke9 reacties

Met mijn karretje achter de fiets draai ik een zanderige oprit op. Het pad wordt omringd door bomen en er staat een bordje: “Theetuin” bij. Naast het bordje staat nog een bord, “Natuurlijke bomenkwekerij.” Hier moet ik zijn voor de grote plastic bloempotten die ik nodig heb. Ik bel aan de huisdeur. Prompt komt een man aangelopen, achter het hek waar de kwekerij is en hij opent het.
“Ik kom de potten halen! Is de theetuin ook van jullie?”
“Jazeker. Maar het is nu gesloten,” zegt hij.
Spijtig kijk ik naar de lichte ruimte achter de glazen deur en draai me om. De man, een veertiger met een krullebol, loopt tevreden grijnzend voor me uit naar de potten. “Ik wil er tachtig. Ik ga naar Friesland verhuizen en neem boompjes mee.”
“O, je zoekt de vrijheid op! ” merkt hij op.
“Ja!” roep ik verbaasd “Zo heet het, Frijlân. Daar worden de boompjes geplant, in de herfst pas, als het dan goed is.”
“O dat kan wel, blijven water geven hè!” lacht hij.
Ik knik. Ik ben vastbesloten om de jonge scheuten de beste start te geven die er is.

We zijn bij de potten. Hij laadt ze in een kruiwagen.
“Ze kunnen niet direct de grond in,” zeg ik “Het is kleigrond zonder humuslaag, helemaal platgereden. We gaan eerst zaaien. Lu…….. hoe heet het ook alweer.”
“Ja? ” vraagt hij, nieuwsgierig of ik dat weet.
“Luzerne!” Schiet het mij te binnen. “Die wortelen diep en maken de grond los.”
“En lupinen, die wortelen ook diep.” merkt hij op. “ Als je ze allebei zaait krijg je een mooie bloemenweelde.”
“Ik zal mijn best doen.” Ik zwijg en ik zie het voor me, de lila gloed van luzerne en lange gele lupinen ertussen. Dan vertel ik verder. “Er is niks dan gras en een paar grote bomen. Bomen groeien daar niet zo snel als hier. Je waait er bijna weg, als de wind van zee komt.” Hij knikt. “En dan die koude kleigrond..”
“Ja,” ga ik verder, “Er worden heuvels gemaakt zodat de yurts niet in de modder wegzakken, in de natte wintertijd. De yurts, dat zijn de tenten, daar wonen de vier vrouwen in. Ik woon als enige in een woonwagen.”

In gedachten loop ik de man achterna, terwijl hij met de kruiwagen vol potten naar mijn fietskar loopt. Ik zou het liefst alles vol bloeiende bomen en struiken willen planten. Ik wil helemaal opgaan in de natuur met mijn kleine huisje. Ik wil weides zien vol bloemen, de kerspruim zien bloeien vol bijen, vroeg in de lente als de wind nog koud is, Sering en Tamme Kastanje op het glooiende land zien groeien en Lindebloesem ruiken op een zwoele avond in juli. O, zal dat ooit kunnen in Friesland? In elk geval kan ik een begin maken. Wie na mij komt zal ervan kunnen genieten. Daarvoor doe ik het.

We praten over waar je welke bomen plant en hoe. We praten over humus en goeie en kwaaie schimmels. Hij vertelt me hoe ik die het beste kweken kan zonder dat de kwade de goeie opeten. We praten over gif en voedsel en de onwetendheid van mensen daarover. Hij houdt vol en blijft er over praten, zegt hij en op zijn gezicht ligt een rustige vastbesloten trek.
Ik kijk hem blij aan. “Je doet goed werk. Die theetuin en de kwekerij, zo mooi dat je de mensen hier wijzer maakt! Ik ga met een gerust hart weg, als ik weet dat er mensen zijn zoals jij.” Ondertussen loop ik naar mijn fiets en stap op.
Hij lacht. “Ik wens je een goede reis naar Friesland!”
Ik steek mijn hand op, bedank hem en rijd het pad af. Drie hoge stapels potten slingeren vervaarlijk heen en weer in mijn karretje. Die heb ik vast. Nu nog de piepkleine boompjes, die heel hard groeien zullen in deze mooie potten. Daar duim ik voor.

Omdat ik besta

Gepubliceerd op februari 29, 2016juli 31, 2017 door alowiekeEen reactie plaatsen

Precies op mijn verjaardag komen ze binnen. Vijf hoogstambomen en acht struiken bessenhulst. Ik ga ze planten. Want ik besta. Ik neem en ik geef. Een cadeautje voor de aarde is het, op mijn geboortedag. Eigenlijk kan ik het best elk jaar doen. Nu ben ik hier, dan weer daar. Het kan overal.

Een paar dagen later staan de bomen parmantig rechtop, verspreid over het terrein. De struiken gaan vandaag de grond in. We moeten er ruimte voor maken, kappen, hakken en graven. We maken ons klaar voor een flinke klus.
„Hé Dick, de stroom ligt er uit.“ Ik sta bij de werkbank, die ik achter mijn wagen heb gebouwd, samen met een flinke berging, waarin veel van mijn gereedschap ligt. Ik heb net een spade geslepen. De schep ligt nu in het nog half bevroren gras. Trots kijk ik naar de glimmende rand. Haarscherp fonkelt hij in de zon, scherp genoeg om dikke stronken uit de stijve zwarte grond te hakken. Een rij donkergroene struiken staan glimmend te wachten. Die moeten er straks in.
De elektrische kettingzaag hangt in mijn hand. Maar hij doet niks meer. Ik kijk naar Dick, die aan komt lopen. „Misschien was hij vastgeroest en liep hij warm,“ opper ik „ik heb WD40 bij de ketting gespoten, nou loopt hij soepeler.”
„Doet de slijpmachine het ook niet?”
„Nee,” antwoord ik. „De prik is er af.”
„Waar is de stroomkast?” vraagt Dick. Ik wijs.
Samen lopen we naar het kleine grijze kastje, aan het einde van de rij coniferen. Het deurtje staat half open, maar we worden geen wijs uit de rij gele, blauwe en groene knopjes en schuifjes. „Ach, ik bel Ton wel en dan neem nu de snoeizaag,” zeg ik onverschillig.
Even later sta ik bij een dikke conifeer. Ik kap wat kleine takjes weg en zet de vlijmscherpe zaag in de stam. Mijn arm maakt een lange beweging heen en weer. Bij het trekken zet ik kracht. Ik geniet van het ritme. Binnen de kortste tijd ligt de boom om. „Die stroom heb je helemaal niet nodig!“ grijnst mijn vriend.

We werken hard. We hakken de stronken weg met scherp geslepen spades. Grote kuilen van zwarte grond blijven over. Nu de compostaarde. Bij het veldje van de dieren ligt een grote berg, die dagelijks groeit. We halen er heel wat volle kruiwagens weg. Ik zet één van de struiken in een gat. Rond en onder de wortels stop ik fijn materiaal uit de kruiwagen, kleine takjes, losse grond en verrotte blaadjes. Fijn voor de struik, dan kan hij haarwortels maken. Er bovenop maak ik een dikke laag van rot blad. Er zit paarde- en ezelmest doorheen.

Het gaat veel sneller dan gedacht. We zijn bijna klaar als Ton de stroom komt aanzetten. De rij coniferen is nu onderbroken door hulst. Ze zijn net boven de knie, maar zullen groeien. Vogels vliegen nieuwsgierig door de ontstane gaten en pikken in de smeuïge bedjes compost. Op het veld ligt een berg gesneuvelde coniferen. „Sorry coniferen,“ mompel ik verontschuldigend. Tenslotte heeft alles recht om te bestaan. Ook coniferen. Maar deze mochten niet. Zoals veel zaken in het leven moesten ze wijken voor de menselijke wil.

Ik wil zorgvuldig zijn. Ik luister en kijk. Hier en daar grijp ik in, haal iets weg of voeg iets toe. Geduldig wacht ik op het juiste moment. Het gaat niet om mij, gelukkig niet. Het gaat om iets anders, groter dan ik kan overzien. Ik help een handje bij het groeien. Heerlijk vind ik dat. Wat het ook mag worden.

INFORMATIE, over de bomen en hoe ze het deden.

Ik was op minicamping de Ontginner in Haghorst, zandgrond in Brabant, met zeer wisselende waterstanden. ‘s Winters nat, zomers droog. Hier heb ik twee soorten kersenbomen geplant. De eerste is “Prunus Bigarrea Napoleon”

Een kleine gele kers, zelfbestuivend, weinig gevoelig voor ziektes. Twee van de drie gingen dood. De eerste stond midden in keiharde platgereden grond, waar elke winter een enorme plas staat. Ik heb een grote kuil gegraven, humusrijke grond toegevoegd, de grond rond de boom iets opgehoogd, maar dat heeft allemaal geen zin gehad. Hij ging dood. Ik heb mijn broer gevraagd hoe het bij hem ging, hij is boer in Denemarken en heeft 2000 kersen geplant. Ook bij hem zijn alle bomen die te nat stonden dood gegaan. Op zo’n natte plek wil een prunus het kennelijk niet doen en de volgende keer zal ik op zo’n locatie geen kers planten, zelfs niet als iemand er om vraagt. Tenzij iemand komt met een uitzonderlijk soort, die er tegen kan.
De tweede stond pal naast een muurtje, waar veel mieren hun nesten hadden onder de stenen. Omdat er naast het muurtje gereden moest kunnen worden met de trekker en om woonwagens te slepen, werd hij er strak naast geplant en kreeg weinig ruimte. De boom deed het eerst heel erg goed, maar ging plotseling dood. Mierennesten hebben de wortels blootgelegd met tal van gangen. Ik heb dat vaker gezien. Dus geen boom planten pal naast een muurtje met mieren eronder.
De derde staat midden op het veld, op een plek die minder nat is, maar nog steeds met een behoorlijke compactie van de bodem. Hij leeft nog, maar groeit na anderhalf jaar nog steeds niet verder.

De tweede kers heet “Prunus a Kordia”.

Pluktijd half juli. Een grote hartvormige vrucht, diep donkerrood met een goede smaak. Lange vruchtsteel. Zelfbestuivend.
De twee bomen groeien ontzettend goed. Ze hebben allebei een betere plek gekregen dan de andere drie, daarom is moeilijk uit te maken of het veel sterkere groeiers zijn, of dat het komt door omstandigheden. De één staat mooi hoog, op losse bossige grond, naast een tegelplaatsje, met een diverse ondergroei. De tweede staat bij de ingang. In de winter kan ook daar veel water staan, maar toch heeft deze kers daar totaal geen last van gehad. Misschien stond hij net in een beter stukje, of kan deze boom toevallig wèl tegen wat nattere grond.
Wie hier ervaring mee heeft, vertel het!